ინსტუმენტები, რომელსაც ვიყენებთ აზროვნებისთვის – ენიდან სმარტფონებამდე – შესაძლოა იყოს თავად აზროვნების ნაწილი. სად მთავრდება გონება და იწყება სამყარო? გონება თავის ქალაშია ჩარაზული, კანით დალუქული, თუ ფართოვდება მის გარეთ, ერწყმის ნივთებს, ადგილებს და სხვა გონებას, ვისთან ერთადაც აზროვნებს? და რა მოხდება, თუკი გავაკეთებთ დაშვებას, რომ ნივთები – კალამი, ფურცელი, ტელეფონი – ასრულებს იგივე ფუნქციას, რასაც ტვინის კონკრეტული ნაწილი და ამით გვაძლევს შესაძლებლობას დავიმახსოვროთ ან ვაწარმოოთ გამოთვლები? თქვენ შესაძლოა თქვათ, რომ ეს ნივთები ნამდვილად არ არის გონების ნაწილი, რადგან ისინი არ არის თავში, მაგრამ ეს კიდევ საკითხავია. და … არის თუ არ არის ნივთები გონების ნაწილი? იფიქრეთ ქალზე, სახელად ინგა, რომელსაც უნდა ნიუ იორკის თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში წასვლა. ის ეძიებს მეხსიერებაში, აგონდება, რომ მუზეუმი მდებარეობს ორმოცდამეცამეტე ქუჩაზე და აი, მიდის. ახლა იფიქრეთ ოტტოზე, რომელსაც ალცჰაიმერი აქვს. მას ყველგან თან დააქვს უბის წიგნაკი, სადაც იწერს იმ ინფორმაციას, რომელსაც ფიქრობს, რომ დასჭირდება. მას ცუდი მეხსიერება აქვს, ამიტომ იყენებს უბის წიგნაკს ფაქტების გასახსენებლად ან ახლი ფაქტების ჩასაწერად. ერთ დღესაც, ოტტოც გადაწყვეტს წავიდეს Moma-ში და იცის რა, რომ მის უბის წიგნაკში მოიძებნება მისამართი, ჩახედავს. სანამ ინგამ თავის მეხსიერებას ჰკითხა ან ოტტომ თავის უბის წიგნაკს, არც ერთი მათგანის ცნობიერ გონებაში არ არსებობდა მისამართი „ორმოცდამეცამეტე ქუჩა“. თუმცა,…

პიკნიკი გზის პირას მონახულების ექვსი ზონა განლაგებულია დედამიწაზე. კაცობრიობის არსებობის მანძილზე, მონახულების ფაქტი ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბავია. იმ კაცობრიობისა, რომლის ყველაზე გმირული საქციელი ისაა, რომ გადარჩა და კვლავაც აპირებს გადარჩენას. ამ ამბავს ჰყავს მთავარი პერსონაჟი – სტალკერი. თითქოს ამ უახლეს პროფესიას უნდა შეეცვალა ადამიანის ისტორიის მსვლელობა. უფრო სწორედ, იმ მოვლენას, რამაც ეს უახლესი პროფესია გააჩინა. ასე იყო ჩაფიქრებული, თუმცა ადამიანებს სწორი კითხვები არ აღმოაჩნდათ, რომლებზე მზა პასუხებიც უკვე მიიღეს მონახულების შემდეგ. მხოლოდ თავზეხელაღებული ბიჭები შედიან იმ ზონაში, სადაც მონახულების მერე საოცრებები ხდება, სადაც არამიწიერმა ცივილიზაციამ პიკნიკის მერე ნარჩენები დატოვა. თუმცა, ვინ იცის? შეიძლება ეს არც პიკნიკია გზის პირას და არც კონტაქტზე გამოსვლა. იქნებ ეს შემოჭრაა, ვინ იცის? და ვისაც ამის გარკვევა ევალებათ (მეცნიერებს), „ისინი უბრალოდ ჩასცქერიან ამ უძირო უფსკრულს და იციან, რომ გარდაუვალია მათი იქ ჩასვლა. გული ეწურებათ, მაგრამ ჩასვლა საჭიროა, თუმცა არ იციან როგორ ჩავიდნენ, რა დახვდებათ ფსკერზე და, რაც მთავარია, შეძლებენ თუ არა უკან ამოსვლას“ … და მიუხედავად მონახულებისა, სტალკერებისა, მეცნიერებისა, მოსიარულე მკვდრებისა და ყველა იმ საოცრებისა, რაც ხდება არამხოლოდ ზონაში, არამედ ზონის გარეთაც, კაცობრიობამ გარღვევა ვერ მოახდინა. მიზეზიც არსებობს. როგორც ზემოთ ვახსენე, ციდან კი ჩამოცვივდა პასუხები, მაგრამ „ესაა პასუხები იმ კითხვებზე, რომელთა დასმაც ჯერ ადამიანებს არ შეუძლიათ“. ყველაზე…

ახლა ვფიქრობ, პირდაპირ კითხვებით დავიწყო, თუ შესავალი  გავაკეთო? მგონი, პირდაპირ გადახტომა არ გამოვა, ამიტომ შესავლის სახით ასეთ რამეს ვიტყოდი. სელფის ფილოსოფიაში თვითცნობიერება ნიშნავს გაცნობიერებულ ცოდნას საკუთარი თავის შესახებ. თუკი ხარ თვითცნობიერი, ე.ი. ხარ როგორც შემმეცნებელი საკუთარი თავის, საკუთარი ფიქრების, შეგრძნებების, მოტივების, სურვილების და საჭიროებების, ასევე დამკვირვებელი ობიექტური სამყაროსი და შენი სუბიექტური რეალობის. თვითცნობიერების საშუალებით ჩვენ ღრმად ვიხედებით საკუთარ თავში და აღმოვაჩენთ, რამდენად ჩვენი ქმედება თანხვედრაშია ჩვენს შინაგან სტანდარტებთან და ღირებულებებთან. ღრმად ჩახედვა კი ხდება კითხვების დასმის საშუალებით, როდესაც გისვამენ ან სვამ ისეთ კითხვებს, რომელიც შენში აქამდე არ დასმულა. ამ დროს ხდება ის საოცარი აქტი, როდესაც პასუხის ძიებისთვის გადიხარ ფიქრის არსებულ ჩარჩოებს მიღმა და სწორედ იქ აღმოაჩენ სრულიად განსხვავებულს იმისგან, რაც იყო აქამდე. და იწყებ ახლებურად აზროვნებას, შემდეგ კი – ახლებურად მოქმედებას. ჰოდა, დღეს ამგვარი კითხვებით ვარ მოსული. ვნახოთ, რა მოხდება თქვენში: ის ხარ, ვინც გინდოდა ყოფილიყავი? თუ კი, მაშინ რისთვის ეტყოდი შენს თავს მადლობას? კიდევ ვის ეტყოდი მადლობას და რისთვის? თუ არა, მაშინ რა მოგიტანა ამ თვითსაბოტაჟმა? რა მიიღე და რა დაკარგე? რა შეგიძლია გააკეთო იმისთვის, რომ იყო ის, ვინც გინდოდა ყოფილიყავი? რას ჰკითხავდი შენს თავს ახლა? რა არის ის კითხვა, რომელსაც თავს არიდებ? რა არის ის სიმართლე, რომელსაც უმალავ საკუთარ თავს? შენს მეგობრებს, ახლობლებს, შენს…

კარგი ურთიერთობები არის ჯანმრთელობის და ბედნიერების საფუძველი, – ამბობს ჰარვარდის კვლევა ზრდასრულის განვითარების შესახებ, რომელიც 80 წელია გრძელდება. ეს არის ერთადერთი, ყველაზე მასშტაბური პროექტი კვლევების მიმართულებით, რომელიც 1938 წელს დაიწყო და რომლის თავდაპირველი მონაწილეცაა 724 ოჯახი. კვლევა კიდევ უფრო მეტად მასშტაბურ ხასიათს იძენს, რადგან ბენეფიციარები უკვე არიან მათი შვილები და მათი მეორე თაობა, ვინც პირველად ჩაერთო ამ პროცესში. და ეს რაოდენობა 2000 ადამიანს გასცდა. პირველი ბენეფიციარები იყვნენ 11-19 წლის ადამიანები სხვადასხვა სოციალური გარემოებებიდან. წარმოგიდგენიათ? მთელი ცხოვრების მანძილზე, მკვლევრები აკვირდებოდნენ, კითხვარების და ინტერვიუების გამოყენებით სწავლობდნენ მათ ცხოვრებას. ზოგი მათგანი ძალიან წარმატებული გახდა თავის პროფესიაში, ცნობადიც, პოპულარულიც. ზოგმა კი უბრალოდ იცხოვრა ან ვერ. პირველივე წინადადებიდან ჩანს, რომ ჰარვარდის მეცნიერები იკვლევენ ბედნიერების და კეთილდღეობის გამომწვევ მიზეზებს. და აქვე ჩანს პასუხიც. როგორც კვლევა აჩვენებს, კარგი, ხარისხიანი ურთიერთობები, სიღრმისეული სოციალური კონტაქტი, გვერდით მყოფი ადამიანებისადმი ნდობა და შეგრძნება, რომ შეგვიძლია დავეყრდნოთ მათ, არის ბედნიერების საფუძველი. ის ადამიანები, რომლებიც არიან მეტად კონტაქტში ოჯახთან, მეგობრებთან, საზოგადოების წევრებთან, არიან მეტად ბედნიერები, მეტად ჯანმრთელები ფიზიკურად და ცხოვრობენ უფრო დიდხანს. და ამის საპირწონედ, მარტოობა კლავს. მარტოობა არის ტოქსიკური. ისინი, ვინც მარტოობას ირჩევენ, არიან ნაკლებად ბედნიერები, მათი სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაცილებით ნაკლებია. კვლევაში ასევე ხაზგასმულია ფაქტორი, რომ ბედნიერება არ არის დამოკიდებული ადამიანების რაოდენობაზე…

დღე დაიწყო უღიმღამოდ. და დღე მიილია. როგორც კი მოსაღამოვდა, იწყებ ფიქრს, რა გინდა, რომ გააკეთო ხვალ. ის, რაც გინდოდა გაგეკეთებინა დღეს, მაგრამ რაღაცნაირად არ იყავი განწყობაზე, დრო არ გეყო, დაგეზარა, ვერ მოასწარი, გერთულა და ა.შ. იწყებ ფიქრს და შენი მილეული ენერგიაც ცოცხლდება. ნელ-ნელა გრძნობ, როგორ სწრაფდება აზრები, სურვილები: „აი ახლა რომ დღე იყოს, ამას გავაკეთებდი, წავიკითხავდი, ვისწავლიდი, ვივარჯიშებდი, ჯანსაღ კვებას მივხედავდი, პროექტს დავწერდი… მაგრამ უკვე გვიანი საღამოა და …. მოდი, ხვალისთვის იყოს“. მერე, საკუთარ თავთან უფრო მეტი სიმტკიცისთვის, იღებ ტელეფონს და ნოუთებში იწერ შენი ხვალინდელი გასაკეთებელი საქმეების სიას. იმ სიას, რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია და შენს მიზნებს უკავშირდება. კარგად დაფიქრდები, ჩამოწერ ყველა ნაბიჯს და თან არაერთს. შენს თავს ეუბნები, რომ ამ ყველაფერს ხვალ მოასწრებ, მოერევი, გააკეთებ იმიტომ, რომ ამ წუთას ისეთი ენერგიის მოზღვავებას და მოტივაციას გრძნობ, რომ მიგიშვან, მთებსაც გადადგამ. მაგრამ, რადგან უკვე ღამეა და ძილის დროა, დაე იყოს ხვალ. მეორე დღეს იღვიძებ და ეს ყველაფერი გამქრალია, ენერგიაც, მოტივაციაც, სურვილებიც, მიზნებიც. დღე იწყება უღიმღამოდ. აკეთებ მხოლოდ იმ საქმეებს, რასაც შენგან მოითხოვენ სხვები, რასაც შენგან მოითხოვს ყოფა, სამსახური, რაც აუცილებელია, გადაუდებელია, დედლაინი კარს მოგდგომია. იმ მნიშვნელოვან სიას კი უბრალოდ თვალს არიდებ. დღის მეორე ნახევარში იწყებ ფიქრს, „რა კარგი იქნებოდა, ამ სიიდან რომელიმე…

მახსოვს, ვუსმენდი ჩემთვის ძალიან ძვირფას ადამიანს და ჩემს თავს ვუმეორებდი „გაექეცი, ირინა. სასწრაფოდ გაეცალე“. ეს შეგრძნება გამიჩინა მისმა ნათქვამმა ფრაზამ, რომელმაც წითელი განგაშის სიგნალი ამინთო. ფრაზა ჟღერდა შემდეგნაირად: „მე ადამიანის ფსიქოლოგიის ღრმა შრეებს ვწვდები და ამიტომ კარგად ვიცი, ამ სიტუაციაში რა არის შენთვის უკეთესი. აი დამიჯერე, რასაც ვაკეთებ, შენთვის ვაკეთებ“. ეს არის ტიპიური ემოციური მოძალადის ფრაზა, რომელიც ამას გეუბნება ისე, რომ არც გეკითხება რას გრძნობ შენ, რა არის შენთვის უკეთესი, შენ როგორ გინდა, შენ როგორ წარმოგიდგენია. ეს არის ტიპიური ემოციური მოძალადის ქცევა, რომელიც ნებისმიერ კონტექსტს შეგიძლიათ მოარგოთ. რა არის ემოციური ძალადობა? მეორე ადამიანის კონტროლი ემოციების გამოყენებით, რომელიც მოიცავს მანიპულაციის შემდეგ იარაღებს: გაკრიტიკება, დამცირება, დათრგუნვა, შერცხვენა, დადანაშაულება ან რაიმე სხვა ნეგატიური ემოციით მანიპულირება. ემოციური ძალადობა ყველაზე მეტად გავრცელებულია რომანტიულ, პარტნიორულ ურთიერთობებში, ქორწინებაში. თუმცა, არც მეგობრობაში, სამსახურეობრივ გარემოში ან ოჯახში შეიმჩნევა ნაკლები ნიშნები. თუკი ფიზიკურ ძალადობას პირდაპირი ნიშნები აქვს, საკმაოდ რთულია, განსაკუთრებით, გამოუცდელი ადამიანისთვის, ემოციური ძალადობის პირველივე ნიშნების შემჩნევა. როგორც წესი, ასეთი პირველი ნიშნები სიყვარულის სახელით იფუთება, „ვუყვარვარ და ასე გამოხატავს“, „ამას ჩემთვის აკეთებს“, თითქოს გონება ცდილობს ძალადობრივი ფაქტების რაციონალიზება მოახდინოს, არ დაიჯეროს, უარყოს ან კიდევ, რეალობიდან ამოგლიჯოს. თუკი ვიტყვით ყველაზე ზუსტ განმარტებას, მაშინ ვიტყვით შემდეგნაირად, რომ (ნებისმიერი) ურთიერთობა არის ემოციურად ძალადობრივი,…

მახსოვს, ბავშვობაში ველოსიპედიდან თუ ჩამოვვარდებოდი და მუხლებს გადავიყვლეფდი, ამას მარცხად არ აღვიქვამდი. მაგრამ, როგორც კი ომობანაში ჩემი ბანაკი დამარცხდებოდა, ამაზე დიდი დრამა ვერც დედაჩემის საყვედურები იყო გადაყვლეფილი მუხლების გამო და ვერც დახეულ და მტვერში ამოგანგლულ ტანსაცმელზე დარდი. ჩემი ბავშვობიდან, ეხებოდა ეს თამაშს, სწავლას თუ სხვა შემეცნებით აქტივობებს, ყველაზე მძაფრი მოგონებები უკავშირდება წაგებას და მოგებას. თითქოს, დაბადებისას, რაღაც მომენტში ჩამძახეს, „ნახე ირინა, ეს არის სამყარო, სადაც შენ იცხოვრებ და შენ არ უნდა დამარცხდე. არაფერში. არასოდეს.“ და მეც ამ ინსტრუქციით ვცხოვრობდი. ამიტომ, ზედიზედ ვიგებდი ყველა თამაშს, ყველა კონკურსს, ყველა შეჯიბრს, ყველა დიალოგს, ყველა ადამიანის გულს. და თუ იმ დღეს ამას ვერ ვახერხებდი, მეორე დღეს მაინც ჩემი იყო ყველა თამაში, ყველა კონკურსი, ყველა შეჯიბრი, ყველა დიალოგი, ყველა ადამიანის გული. მერე გავიზარდე და ჩემი წაუგებელი სერიაც დასრულდა. ბევრ რამეში ჩავფლავდი. წავაგე უმწეობასთან, უგუნურებასთან, საკუთარი და სხვა ადამიანების ეგოებთან, ადამიანობის რწმენასთანაც წავაგე. თუმცა, ალბათ, ეს გზა უნდა გამევლო, რომ მეგრძნო, არსებობს მარცხი და არსებობს მარცხი, რომელიც პირდაპირ გეუბნება მთავარ სათქმელს. რაღაცნაირად ისე მოხდა, რომ ადამიანებს არ გვიყვარს მარცხზე ლაპარაკი. სამაგიეროდ, გაუჩერებლივ ვილაპარაკებთ ჩვენს წარმატებებზე, თანაც, აღმატებულ ხარისხში. გარკვეულ ფაქტებს ცნობიერად გავალამაზებთ, ზოგ ეპიზოდს კი უკვე შეცვლილ-შელამაზებულს მოგვაწვდის ჩვენი მეხსიერება, რომელსაც ფაქტები იმდენად აღარ ახსოვს, რამდენადაც…